Rozpoczynając proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa wiele osób zastanawia się, czy skorzystać z pomocy pełnomocnika bądź adwokata kościelnego. Zgodnie z obowiązującym prawem, każda ze stron może samodzielnie występować w procesie. Jednakże, ze względu na obowiązki zawodowe, zamieszkanie z dala od siedziby sądu lub nieznajomość prawa kanonicznego, coraz więcej osób decyduje się na ustanowienie pełnomocnika lub adwokata. Prawo strony do swobodnego ustanowienia sobie pełnomocnika lub adwokata zapewnia kan. 1481 par. 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz art. 101 par. 1 Instrukcji procesowej „Dignitas connubii„.
W procesie kościelnym różne są kompetencje pełnomocnika i adwokata. Pełnomocnik działa za stronę i dla strony składając w jej imieniu pisma w sądzie, otrzymując zawiadomienia itd. Niektórzy jednak błędnie sądzą, że zadanie pełnomocnika ogranicza się jedynie do odbioru korespondencji z sądu. Natomiast, zadaniem adwokata jest udzielanie fachowych porad stronie, sporządzanie profesjonalnych pism procesowych, przygotowanie dowodów oraz pisemna lub ustna obrona. Reforma procesu kościelnego papieża Franciszka upoważnia adwokata również do obecności podczas przesłuchania stron, świadków i biegłych (z zachowaniem przepisu kan. 1559 Kodeksu Prawa Kanonicznego). Funkcję pełnomocnika i adwokata strony może pełnić jedna osoba.
Decydując się na skorzystanie z pomocy pełnomocnika lub adwokata warto pamiętać, że ta decyzja powinna być podjęta samodzielnie, po uprzednim odpowiedzeniu sobie na pytania: Czy dysponuję wolnym czasem, aby móc aktywnie brać udział na każdym etapie procesu? Czy rozumiem prawo kanoniczne, treść pism sądowych i potrafię samodzielnie sporządzać pisma procesowe?
Należy zaznaczyć, że przy każdym sądzie kościelnym / biskupim istnieje możliwość skorzystania z bezpłatnej porady prawnej oraz wyboru adwokata z listy, legitymującego się aktualnym zatwierdzeniem biskupa diecezjalnego do pełnienia funkcji przy danym sądzie. Nie ma więc konieczności szukania nagłej pomocy w tzw. kancelariach czy poradniach kanonicznych, które nie posiadają aprobaty kompetentnej władzy kościelnej i często proponują za swoje usługi zawyżone stawki, rozpoczynające się od 5 tys. zł.
